نقش قیام عاشورا و انتظار موعود در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع (3)

4- عاشورا، انتظار، هویت فرهنگی- اجتماعی مستقل شیعه

قیام عاشورا و انتظار موعود را می توان دو مؤلفه از مؤلفه‌های مهم دانست که به تشیع، فرهنگ و به فرهنگ تشیع، هویت مستقل اجتماعی و آرمان‌ها و اهداف متمایز از آن چه به نام فرهنگ اسلامی شهرت یافته بود عطا کرد. گرچه از دوران امامت امام علی (ع) شیعه به تدریج با هدایت ها و راهنمایی های آن امام همان هویت مستقل و تا اندازه ای متمایز در میان امت اسلامی پیدا کرد اما این هویت فرهنگی- اجتماعی چندان حالت ماندگار پیدا نکرده بود که شهادت علی (ع) و اقدام های سراسر جنگ و نیرنگ معاویه نهال نوپای فرهنگ تشیع و هویت مستقل اجتماعی آن را به مرگ و نابودی نزدیک ساخت.

نقش قیام عاشورا و انتظار موعود در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع (2)

2- انتظار جهاد در راه خداست

در فرهنگ معارف شیعه، انتظار چون جهاد در راه خدا و منتظر همچون مجاهد در راه خدا است.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «برترین جهاد امت من انتظار فرج است.»(مجلسی، 1403ق، 141)، حضرت علی (ع) نیز می‌فرماید: «منتظر دولت ما مانند دست و پا زننده در خون خود در راه خدا است.»(صدوق، 1405ق، 645)، امام صادق (ع) می فرماید: «منتظر (امام) دوازدهم مانند کسی است که شمشیر خود را در پیشگاه پیامبر خدا (ص) برهنه کرده از ان حضرت دفاع می کند.» (صدوق، 1405ق، 335)

نقش قیام عاشورا و انتظار موعود در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع (۱)

چکیده:

نقش قیام عاشورا و انتظار موعود در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع، عنوان مقاله حاضر است که به روش تحلیل تاریخی تقدیم می‌گردد.

گرچه در نقش مثبت قیام عاشورا در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع تردیدی وجود ندارد، به دلیل تبیین نادرست مفهوم انتظار درباره تأثیر انتظار موعود در تداوم و پویایی فرهنگ تشیع ممکن است تردیدهایی وجود داشته باشد که توصیف درست جایگاه انتظار در معارف اسلامی به ویژه شیعی می‌تواند این تردیدها را برطرف سازد و روشن نماید که انتظار نیز هم سان عاشورا و هماهنگ با آن حرکت آفرین است و موجب پایایی و پویایی فرهنگ تشیع می شود.

اما مهمترین جایی که این پایایی و پویایی ظهور می یابد بخش سیاسی، فرهنگی - اجتماعی تشیع است. هریک از این بخش ها زیر مجموعه های متعددی دارند که دراین مقاله اثر گذارترین آن ها که در سایر بخش ها نیز تدثیری بسزا دارند موجب بحث و بررسی قرار می گیرد.

در بخش سیاسی، مسئله مسئولیت در برابر حکومت و حاکمان از دیدگاه تشیع و نقش قیام عاشورا و انتظار موعود در گسترش مسئولیت دینی -سیاسی شیعه به هرم زمامداری اسلامی و به ویژه توجه خاص به رأس این هرم،مطرح می شود و در بخش فرهنگی - اجتماعی موضوع هویت بخشی فرهنگی و اجتماعی عاشورا و انتظار به فرهنگ تشیع طرح می گردد و در هر بخش روشن می شود که چگونه قیام عاشورا و انتظار موعود همسو با هم توانسته اند پایایی و پویایی شیعه و فرهنگ تشیع را در عرصه های مورد بحث و سایر عرصه های وابسته در پی داشته باشند.