سبک زندگی عاشورایی

یکی از مسائل مهم امروز جامعه ما، وجود سبک‌های مختلف زندگی است که جامعه را دچار مشکل کرده است. از این رو، ضرورت ایجاد و معرفی یک سبک زندگی مناسب به جامعه و همه جوامع انسانی حائزاهمیت بسیار است.

رجوع به زندگی امام حسین(علیه السلام) بیانگر این مساله است که همه موارد جهت ارائه گونه ای از سبک زندگی برای انسان ها وجود دارد که این سبک بتواند در همه زمان ها و مکان ها عملیاتی باشد و همواره به عنوان الگویی مناسب مطرح شود. از این رو، به نظر می رسد معنای واقعی حدیث «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» همین الگو و سبک زندگی امام حسین(علیه السلام) برای جوامع انسانی است. با توجه به این مساله باید گفت همه زیارت ها و عزاداری ها برای امام حسین(علیه السلام) و اهل بیت(علیهم السلام) باید با هدف رسیدن به این سبک زندگی صورت گیرد و همه آن اعمال را باید به عنوان مقدمه ای برای رسیدن به این هدف مهم در نظر گرفت.

ذکر این نکته ضروری است که اگر به حادثه عاشورا تنها به عنوان رخدادی تاریخی نگریسته شود، سبک زندگی خاصی از آن استخراج نخواهد شد، اما به تعبیر برخی بزرگان ازجمله رهبر معظم انقلاب، عاشورا و کربلایک حادثه نیست و یک فرهنگ است و این فرهنگ قابلیت ارائه سبک زندگی خاصی را برای بشریت دارد و همه جوامع این گونه از سبک زندگی را که مبتنی بر معرفت و آموزه های فطری است، می پسندند.
برای بیان این سبک زندگی می توان به سه سطح فردی، اجتماعی و سیاسی اشاره کرد و شاخص های عاشورایی این سطوح را بیان داشت. در عرصه فردی، با مشاهده رفتار های امام حسین(علیه السلام) در طول دوران زندگی مشخص می شود که ایشان گونه ای از رفتار بر مبنای دین، جوانمردی و اخلاص را ارائه می کردند. ازجمله شاخص های دیگر رفتار ایشان، عبادت محوری بود. همچنین در ظهر عاشورا، ایشان از نماز غافل نشدند. اتخاذ این نگاه خدامحورانه را می توان عامل اصلی پیروزی امام حسین(علیه السلام) در طول تاریخ دانست. شاخص دیگر زندگی امام حسین(علیه السلام) که در رخداد عاشورا تبلور دارد، سبک زندگی محبت محورانه نسبت به اطرافیان و نزدیکان خود است که نمونه های آن در حادثه عاشورا بسیار زیاد است و می توان به مواردی مانند احترام به بزرگ تر و پیشی نگرفتن اصحاب و اهل بیت از امام(علیه السلام) اشاره کرد. از جمله دیگر شاخص های زندگی امام حسین(علیه السلام) می توان به عنصر شجاعت اشاره کرد. باید توجه داشت که ائمه معصومین(علیهم السلام) انسان هایی نبودند که در زندگی مادی غرق باشند و از فضایل اخلاقی مانند شجاعت بی بهره باشند. عنصر حیا و حجاب هم در فرهنگ و سبک زندگی عاشورایی بسیار برجسته و محوری است که باید مورد توجه جامعه امروز ما قرار گیرد.
در بیان سبک زندگی عاشورایی در سطح اجتماعی هم می توان به مواردی مانند عقلانیت اشاره کرد. بر این اساس، ائمه معصومین(علیهم السلام) به رغم برخورداری از ملکه عصمت و بهره مندی از فیوضات الهی به امر عقلانیت بی توجه نبودند. امام حسین(علیه السلام) هیچ گاه تصمیمات خود را بدون مقدمه و پشتیبانی اتخاذ نمی کردند و پذیرش دعوت کوفیان با لحاظ این مساله بوده است. شاخص دیگر در زندگی اجتماعی امام حسین(علیه السلام)، وفاداری به پیمان بود و به همین دلیل، ایشان تا زمان حیات معاویه به دلیل پیمان امام حسن(علیه السلام) با او، هیچ گاه وارد نبرد و مبارزه با معاویه نشدند و همواره این پیمان را پاس داشتند. ولایتمداری را نیز باید به عنوان شاخص دیگر زندگی اجتماعی امام حسین(علیه السلام) درنظر گرفت و در این رابطه، تاریخ موردی را در عدم تمکین ایشان از ولی زمان خود یعنی امام علی(علیه السلام) و امام حسن(علیه السلام) به یاد ندارد. همین نگاه مهم در رفتار اهل بیت (علیهم السلام) و یاران ایشان هم قابل توجه است. در بحث اجتماع، کوشش اصلی امام حسین(علیه السلام) هدایت مردم بود تا در مسیر زندگی مطلوب قرار گیرند و نطق ها و سخنان ایشان در مکه، عرفات، مسیر حرکت و در کربلادر این راستا صورت می گرفت. ایشان احیای دین و امر به معروف و نهی از منکر را اصلی ترین هدف قیام خود می دانست تا مردم بر مبنای دین و اهداف الهی زندگی کنند و از معیارهای مادی و غیرالهی فاصله گیرند.

در بیان سبک زندگی عاشورایی در سطح سیاسی و حکومتی هم می توان به مواردی مانند عقلانیت، آرمانگرایی، مردمداری و لزوم حاکمیت حکومت دینی اشاره کرد. امام حسین(علیه السلام) در برخورد با معاویه و یزید همواره به فضای عمومی و مصالح جامعه اسلامی و پیدایش انحرافات در دین توجه داشتند و با بینشی همه جانبه گرایانه به دنبال تغییر وضع بودند. ایشان همواره کوشش داشتند با توجه به مردم حرکت خود را انجام دهند و با همراهی آنها کار خود را پیش ببرند و به همین دلیل همواره توده های جامعه را مورد خطاب اصلی خود قرار می دادند. از دیدگاه امام حسین(علیه السلام) عقلانیت منهای آرمانگرایی امر مطلوبی نبود و انسان باایمان باید با لحاظ ارزش های دینی، همواره دین و آرمان های دینی را بر خود برتر بداند و کوشش در راستای حاکم نمودن آنها نماید، به همین دلیل از منظر امام حسین(علیه السلام) مشروعیت حکومت ها به بیعت مردم نبود و باید حکومت دینی بر پایه ارزش ها و تعالیم دینی شکل گیرد.

* عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی

نوسنده: حجت الاسلام سید سجاد ایزدهی*

منبع : www.isca.ac.ir